van 1 september 2020
Beste lezer
Alles was netjes gepland. We waren helemaal klaar voor ons concert in Ottenburg toen corona het overnam. Sindsdien is alles anders. Na Ottenburg werd ook het concert in Tervuren geschrapt. Alles viel stil. Niets te melden zou je denken. Maar zo is het niet. De lockdown had hier en daar dan ook iets positiefs in petto. Het orgel van Huldenberg heeft het geweten. Wat en hoe, dat leggen we straks beter uit. Maar eerst de aankondiging van een concert aldaar. Want onder de indruk van het instrument dat, weer helemaal op adem, zijn ware temperament onthult – staan we te trappelen om het u te presenteren!
Zaterdag 19 september om 20.00 u.
Orgelconcert in de Kerk van O.L.Vrouw te Huldenberg
Sint Rochusstraat, 3040 Huldenberg
Annelynn Ballieu, Michel Goossens en Wouter Verheyden bespelen het Stevensorgel met werk van Bach, Guilain, Mendelssohn, e.a.
Gitaarintermezzo door Maarten Vandenbemden
Mits we dezelfde voorzorgen nemen als voor de kerkdiensten, zo denken we, moet het toch mogelijk zijn om dit concert te laten doorgaan. Met mondmasker dus, met de nodige afstand tussen bubbels en met beperking van het aantal aanwezigen.
Omwille van dat laatste – we willen niemand teleur stellen – vragen we uitzonderlijk om te reserveren en ons vóór donderdag 17 september te laten weten met hoeveel personen van dezelfde bubbel u komt. Dat kan via mail of telefonisch. Zo kunnen we alles goed voorbereiden.
Het programma zal gevarieerd zijn en zal erop gericht zijn de veelzijdigheid van het orgel en ook de individuele stemmen in de verf zetten.
Annelynn neemt alvast de IVde sonate van Mendelssohn ter hand. Prachtige muziek die de brug slaat van Bach naar romantiek en hier zeker zal gedijen.
Michel denkt aan ‘het’ toccata & fuga, BWV 565 van Bach. En ook aan Franse barok om de oude registers uit het voormalige orgel (Rochet) die door Stevens werden verwerkt in typische combinaties te laten horen.
Wouter vult aan met werk uit de romantiek en Maarten denkt aan enkele preludes van Villa-Lobos, een afwisseling die zeker zal beklijven.
Onze concerten zijn steeds gratis. Hartelijk welkom! Maar: vergeet niet te reserveren!
Mail is het makkelijkst: info@orgelkringdruivenstreek.be
Tel. 02 687 77 23
Zaterdag 7 november om 20.00 u.
Orgelconcert in de Kapel van Zavelenborre
Frans Verbeekstraat 158 B, 3090 Overijse
Onder voorbehoud
Ons herfstconcert heeft dus een tijdstip en een locatie. Als richtsnoer en in alle voorlopigheid want corona maakt alles onzeker. We brengen u op de hoogte via de website, mail en plaatselijke pers.
VERGADERINGEN OPGESCHORT
Onze bestuursvergaderingen zijn sinds de lockdown opgeschort en we hielden het bij overleg op afstand. Dat zal wellicht ook het geval zijn voor de jaarlijkse Algemene Vergadering in februari. Ook een concertagenda 2021 hebben we nog niet. We wachten wat af en hopen uit de ervaring van Huldenberg te leren wat de mogelijkheden zijn.
ORGELS IN PROGRESS
In Huldenberg
zorgde de lockdown voor bijzonder gunstige omstandigheden om de lopende werkzaamheden in een versnelling hoger te schakelen. In vorige nieuwsbrieven vertelden we al uitvoerig welke problemen zich stelden en wat de plannen waren om ze op te lossen. Grosso modo zijn die nu uitgevoerd. Hoewel, toch nog omvattender dan eerst gedacht.
Toen de kerkdiensten hervatten, bleef de nieuwe conditie van het orgel niet onopgemerkt.
De mensen van de parochie namen spontaan het initiatief om er een artikel in Kerk&Leven aan het wijden. Zij voorzagen in een inleiding en een besluit en vroegen dat aan te vullen met concrete gegevens. Daarbij stelden ze enkele richtinggevende vragen voor het verslag hieronder.
Ons orgel heeft terug adem!
Reeds vele jaren is organist Michel Goossens uit Overijse geduldig bezig met een grondige restauratie van het orgel in onze O.L.V. kerk. Ook tijdens de lockdown heeft hij hieraan verder gewerkt. Deze werken zijn bijna ten einde. Toen we op 21 juni voor de eerste keer terug eucharistie vierden in onze kerk, hoorden we duidelijk al het verschil! Zoals pastoor Jaak zei: “ons orgel heeft terug adem!”
Die adem heeft te maken met het werk aan de windlades tijdens de lockdown.
De windlades, waar de pijpen op staan, zijn de verdeelcentra die de orgelwind bij de juiste pijp brengen. Alles daaraan is hout en leer en dus vatbaar voor uitdroging. Daardoor ontstaat lekkage. Dat heeft gevolgen voor de windvoorziening: ventilator en blaasbalg. Die wordt overvraagd. Maar erger, het maakt ook dat sommige pijpen een beetje blijven klinken (‘doorspraak’). Of een beetje meeklinken met een naburige noot (‘bijspraak’). Aanvankelijk leken die problemen beperkt te blijven tot enkele registers en zelfs opgelost na een aantal beperkte ingrepen.
Maar de voorbije winter werd duidelijk – met dank aan de performante verwarming – dat het euvel veel algemener was en een totaalaanpak vergde. En die kwam er dus gedurende de periode van de lockdown.
Alle dichtingen, ook die op de moeilijkst te bereiken plaatsen, werden vernieuwd. Daarvoor werden de pijpen nog eens van de windlade gehaald. Vermits er geen vieringen waren kon alles gestapeld worden op het doksaal en er kon heel die tijd rustig en grondig gewerkt worden.
Nadien werd het pijpwerk teruggezet, pijp voor pijp, register per register, gecontroleerd, bijgewerkt waar nodig en gestemd. Dat laatste kon nu veel nauwkeuriger dan voorheen. Het resultaat iseen op ‘gezonde’ wind gedragen orgelklank die belijnd in de ruimte klinkt.
Tenslotte werd ook het register “trompet 8” hersteld en in het orgel teruggezet. Na lange afwezigheid is deze “flinke toeter” zowaar een nieuw geluid in het orgel. Een letterlijke afsluiter ook, want door die trompet is het andere pijpwerk nog nauwelijks bereikbaar – reden waarom ze zolang buiten spel moest blijven. Tot zover een ruwe schets van wat er de voorbije maanden gebeurde.
Gedurende meer dan 10 jaar en in vele fases, is met wikken en wegen, voorzichtig aanpakken, herbeginnen zolang als nodig, aan het orgel gewerkt.
Is het orgel nu “gerestaureerd” ?
Restaureren betekent herstel van de oorspronkelijke toestand. En nee, dat is niet het geval.
Vooral de pneumatische tractuur – begin vorige eeuw nog een nieuwe techniek die het mogelijk maakte om speeltafel en orgelkast onafhankelijk van mekaar op te stellen – bleek te weinig betrouwbaar om te worden behouden. Ze werd vervangen door een elektrisch besturingssysteem. Daardoor reageert het orgel (veel) sneller en preciezer.
Niettemin bleef bij dat alles het instrument van Jos Stevens zoveel als mogelijk bewaard: de speeltafel kreeg andere klavieren, maar de bediening en zelfs het uitzicht bleef nagenoeg ongewijzigd.
Ook aan het pijpwerk werd zo weinig mogelijk veranderd. Acht houten pijpen waren te vermolmd en werden vervangen. Het hoogste pijpje van de ‘gambe’ werd ook vernieuwd omdat het oude helemaal door corrosie was aangetast. Op een totaal van 940 pijpen en pijpjes valt dat mee.
Het werk is niet af. Er ontbreekt nog een tremulant, het hoofdwerk doet het voorlopig nog met een blaasbalg die eigenlijk in het orgel van de kapel van Zavelenborre thuishoort, er blijft ruimte voor verdere verfijning …
Maar stapsgewijs evolueerde het orgel van puinhoop tot muziekinstrument. En het klankbeeld dat zijn bouwer (Jos Stevens uit Duffel in 1902) voor ogen had toen hij het barokke pijpwerk van het vroegere orgel (A. Rochet rond 1800) gebruikte en aanvulde met eigen romantische registers, is opnieuw hoorbaar geworden. Dus toch een ‘restauratie’!
Een volgende stap moet het orgel er ook als een orgel doen uitzien. Met een afgewerkte kast en frontpijpen waarvan het de bedoeling is dat ze ook zullen klinken!
Op zaterdag 19 september om 20.00u hoopt Orgelkring Druivenstreek de vruchten van het vele werk te kunnen presenteren tijdens een concert. Dat is het plan, maar in coronatijden is niets zeker. Kijk daarom op www.orgelkringdruivenstreek.be
Op die site zijn ook de nieuwsbrieven van de orgelkring te lezen. Die deden in de loop der jaren uitgebreid verslag van de vorderingen aan het orgel.
De prachtige volle orgelklanken ondersteunen en omkaderen de liturgie. Ook al is het werk nog niet volledig af, wij danken Michel Goossens nu reeds van harte voor zijn vele uren minutieus werk en zijn onbaatzuchtige inzet!
Met dank ook aan de organisten van de kerk en de helpers van Orgelkring Druivenstreek, die regelmatig een flinke hand toestaken.
In Zavelenborre
werd aan de speeltafel een voetdrukknop bijgeplaatst. Dit om de elektronische registersturing door de speler zelf gemakkelijker te kunnen bedienen. Om dezelfde reden werden ook een paar bestaande knoppen onder het klavier omgebouwd. Daarvoor moesten de klavieren worden uitgenomen. Het was de gelegenheid om in de klavierbakken alles proper te maken en om versleten vilt (van o.a. de stiftgaten van de toetsen) te vernieuwen.
OOK GENOTEERD
Orgelkring Vilvoorde heeft ook wat in te halen. Op zondag 4 oktober om 16.00 u. krijgt in de Grote Kerk (Goede Hoop) van Vilvoorde het nieuwgekomen Aerts-Castrelorgel zijn uitgestelde inspeling. Ook het grote orgel van de kerk zal bespeeld worden. Alles wordt in het werk gesteld om het coronaproof te laten verlopen. Reservatie is nodig: alle info op www.orgelkringvilvoorde.be
Het kerstconcert “Vilvoorde zingt kerstliederen op de tonen van het orgel”, is voor dit jaar afgelast. De succesformule met koor- en massazang zal door velen gemist worden. Orgelkring Vilvoorde denkt na over een mogelijk alternatief. Als dat gevonden wordt zal het te lezen zijn op de website.
De muziekacademies gaan in september weer van start. Zoals alle schoolse activiteiten heeft ook het Deeltijds Kunstonderwijs in de coronaklappen gedeeld. Maar een goede start van het nieuwe schooljaar is in het vooruitzicht gesteld. We wensen alle leerlingen en leraars de nodige inspiratie om de virusperikelen op creatieve wijze te overstijgen. In het bijzonder de orgelklassen: die staan open voor speellustigen van 6 tot 90 jaar. Sterk aanbevolen!
TOT SLOT
De volgende nieuwsbrief zal verschijnen in het voorjaar. Krijgt u hem liever per e-mail of per post? Laat het ons weten. Dank om hem door te sturen aan mogelijke geïnteresseerden.
Vragen of reacties… contacteer ons gerust.
En laten we het zo gezond mogelijk houden.
Muzikale groet!
Orgelkring Druivenstreek vzw
Stokkemstraat 31, 3090 Overijse
Tel: 02 687 77 23
rek. nr. (IBAN) BE07 7341 5633 0966
e-mail: info@orgelkringdruivenstreek.be
website: www.orgelkringdruivenstreek.be
